Achtergrond Kunstenaarsateliers

Dit artikel was een onderdeel van het december nummer van maandblad Amstelodamum, geschreven door David Mulder, met medewerking van Esther Wouthuysen. Dit is de online versie.

Zoals op sommige oude foto's nog is te zien, was de Plantage bebouwd met kleine huisjes afgewisseld met houten schuttingen.

Houten schuttingen hoorden bij de aanblik van de Plantage, ook, zoals hier, aan de achterkant van het voormalige Sint Jacobsgesticht aan de Plantage Muidergracht. Links het nog bestaande schoolgebouw op nr. 20 en rechts het in 1935 afgebroken Panoramagebouw. Foto Jacob Olie 1892, SAA, beeldbank nr. 10019A000449.

Het kleine stukje Plantage Muidergracht 105 tot 107 is een van de weinige plekken in de hele buurt die aan de oude Plantagebestemming en - sfeer herinnert: de huizen met die nummers liggen inpandig achter de houten schutting. Erachter ligt een klein lommerrijk pleintje, omzoomd door verschillende oude gebouwtjes: het onderstuk van een 18^de-eeuws woonhuisje, een atelier in Amsterdamse Schoolstijl, een atelier met alleen bovenlicht, de achterkant van de houten chaletvormige oudste paardenstal van de AOM en de stenen paardenstal/loods, eveneens van de AOM. De bezoeker bevindt zich in een uniek historisch hoekje van Amsterdam. Hier in deze gebouwtjes hadden vanaf de jaren '20 van de vorige eeuw verschillende beeldhouwers hun ateliers: Hildo Krop, Jaap Kaas, Karel Kneulman, André Schaller en Mieke Kleinendorst. Hier en daar slingeren nog brokken natuursteen die op bewerking wachten…

Binnenterrein achter Plantage Muidergracht 105-107, 1967. Hier is de houten stal nog in zijn oude staat te zien. Foto J. Stam, SAA, beeldbank nr. 010003049652.

Binnenterrein achter Plantage Muidergracht 105-107. 1: Plantage Muidergracht 105, oorspronkelijk 18^de eeuw, van 1921 tot 1927 woning van Hildo Krop. 2: Oude atelier van Hildo Krop, in 1922 door de gemeente in Amsterdamse Schoolstijl gebouwd. 3. Atelier van Jaap Kaas, in 1963 door de gemeente gebouwd. 4. Door brand verwoeste oudste paardenstal van de AOM. 5. Achterzijde van Plantage Middenlaan 60, in 1876 naar ontwerp van G.B. Salm gebouwd voor directeur van de AOM K.H. Schadd. 6. Achterzijde van Plantage Middenlaan 62, in 1867 gebouwd voor A.G.M. Caramelli. 7. Magazijn in opdracht van Technisch Bureau v/h Nierstrasz in 1912 gebouwd door J.W.F. Hartkamp. In 1958 liet hetzelfde bedrijf het pakhuis aan de noordzijde met een verdieping verhogen door A.J. Westerman. 8. Stenen paardenstal, in 1877 naar ontwerp van G.B. Salm gebouwd. 9. Verbindingsgebouw tussen de twee paardenstallen. Foto EW 2013.

Bouw stilgelegd

Gisteren is op last van de gemeente Amsterdam de bouw stilgelegd van de omstreden nieuwbouw aan de Plantage Muidergracht 105. Zoals op de foto hierboven te zien is, is men niet verder gekomen dan de eerste helft van de eerste paal.

Op de plek van Plantage Muidergracht 105 stond afgelopen zomer nog een cultuurhistorisch ateliercomplex, met onder andere het oude woonhuisje van kunstenaar Hildo Krop van de Amsterdamse school. Dit pand was onderdeel van de Unesco bufferzone. Een gemeentelijke kwaliteitstoets uit 2010 noemde de ateliers nog van niet te overschatten cultuurhistorisch belang; dit werd onderschreven door de Welstandscommissie. Helaas is dit ateliercomplex afgelopen zomer tot verbijstering van de buurt gesloopt.   

In de maanden daarvoor is veel te doen geweest over de bouwplannen aan de Plantage Muidergracht. De bouwplannen pasten niet in het bestemmingsplan. De kap- en sloopaanvraag van de omgevingsvergunningen bleken ook niet te bestaan. Daarnaast zijn de afspraken die de projectontwikkelaar Van Rossum met de gemeente maakte over de bestemming en het behoud van de ateliers, niet nagekomen. Net als bij het project op Laagte Kadijk 51-58 transformeert de projectontwikkelaar goedkope ateliers naar dure woonhuizen en overschrijdt hij de maximale bouwhoogtes. Ditmaal met factor 3. 

Van Rossum heeft uiteindelijk niet gewacht op de uitkomsten van de nog lopende procedures. Hij heeft in augustus opdracht gegeven tot sloop van het historisch complex. Vandaag kwam deze langlopende zaak tot een nieuw dieptepunt. Een bouwbedrijf begon met heien. Gelukkig dat een buurtbewoner direct actie ondernam. Hij nam contact op met de gemeente. Deze verzekerde dat er absoluut nog niet geheid mocht worden. Binnen tien minuten kwam de opdracht om het heien stil te leggen. Blijkbaar wilde van Rossum opnieuw niet wachten tot alle procedures in orde waren. Dat er bij de aannemer van het heibedrijf intussen ook de gedachte was opgekomen dat er misschien iets aan deze onderneming niet deugde, bleek wel uit de eerste zenuwachtige vraag die hij de toegesnelde buurtbewoner stelde: “Bent u van de krant?”